काठमाडौं, १३ साउन २०८२ – आज श्रावण शुक्ल पञ्चमीका दिन नागपञ्चमी पर्व मनाइँदैछ। घरको मूल ढोकामा नागको तस्बिर टाँसेर पूजा गर्ने परम्पराअनुसार यो पर्वले सर्प, बिच्छीलगायत जीवजनावर तथा अग्नि, मेघ र चट्याङजस्ता प्राकृतिक प्रकोपबाट जोगाउने धार्मिक विश्वास रहेको धर्मशास्त्रविद् प्रा. डा. देवमणि भट्टराईले बताए।
वैदिककालदेखि प्रचलित यो परम्परामा नागलाई सर्पको राजा र पानीको नियन्त्रक मानिन्छ। बराहपुराणअनुसार श्रावण शुक्ल पञ्चमीमा नागराज र ब्रह्माको संवाद भएकोले यो दिन विशेष मानिन्छ। घरको जगमा बसेका नाग रिसाए जग भत्कने विश्वासले पनि नाग पूजाको परम्परा कायम छ।
नागलाई भगवान् विष्णु र शिवका रूपमा पूज्ने चलन छ। विष्णु शेषनागको शय्यामा शयन गर्छन् भने शिवले नागको माला लगाउँछन्। गणेश, लक्ष्मण, बलराम र बुद्धसँग पनि नागको सम्बन्ध जोडिएको छ। श्रीकृष्णले कालीनाग दमन गरेको, अर्जुन र चन्द्रगुप्त द्वितीयले नागकन्यासँग विवाह गरेको कथा पुराणमा उल्लेख छ।
आज अनन्त, वासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीर, कर्कट र शङ्ख गरी आठ नागको पूजा गरिन्छ। घरको ढोकामा नागको तस्बिर टाँसेर गाईको दूध, अक्षता, दुबो, खीर र रोटी चढाउने प्रचलन छ। काठमाडौंको नागपोखरी, टौदह, भक्तपुरको सिद्धपोखरीलगायत देशभरका नागदह र कुण्डमा विशेष पूजा हुन्छ। आज खेतबारीमा खनजोत नगर्ने र घिस्रने जनावरलाई हानि नगर्ने मान्यता छ।
संक्षेप: नागपञ्चमीमा घरको ढोकामा नागको तस्बिर टाँसेर पूजा गरिन्छ। यो पर्वले सर्प, प्राकृतिक प्रकोप र घरको सुरक्षाका लागि महत्वपूर्ण मानिन्छ। वैदिककालदेखिको परम्पराअनुसार आठ नागको पूजा गरी दूध, खीर, रोटीलगायत चढाइन्छ।
